Gmina Darłowo

Gmina Darłowo - gmina wiejska w północno-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego. Swoisty mikroklimat, 20-kilometrowy odcinek szerokich, piaszczystych plaż, czyste środowisko naturalne oraz walory przyrodnicze i krajobrazowe powodują, że należy do najatrakcyjniejszych turystycznych regionów nadbałtyckich. Licząca 17000 miejsc baza noclegowa wraz z obiektami towarzyszącymi zapewnia wspaniałe warunki wypoczynku.

Walory

Rezerwat "Słowińskie Błota" położony jest na północ od wsi Słowino i obejmuje obszar około 145 ha. Jest to najlepiej zachowane w Polsce torfowisko wysokie typu bałtyckiego. Na terenie tym występuje 37 gatunków roślin naczyniowych, 41 gatunków mszaków oraz 45 gatunków porostów.

Obszar Chronionego Krajobrazu "Koszaliński Pas Nadmorski" obejmuje wąski pas nadmorskich borów i lasów mieszanych oraz jezior przymorskich. Charakteryzuje się różnorodnością ekosystemów nadmorskich, bogactwem gniazdowania ptactwa wodnego, licznymi gatunkami rzadkich zespołów roślin oraz ostojami awifauny (m.in.: bąki, bociany białe, kanie rdzawe, błotniaki, derkacze, żurawie, rybitwy, łabędzie, kaczki).

Historia

Tereny należące do dzisiejszej gminy Darłowo na przełomie XII i XIII wieku były położone na terenie Pomorza Sławieńsko - Słupskiego, którego granice na zachodzie przebiegały wzdłuż rzeki Unieści i grzbietu Góry Chełmskiej, a na wschodzie sięgały do rzeki Łeby. Około 1227 znalazły się w obrębie księstwa sławieńskiego. W latach 1235/36 ziemie te zostały opanowane przez księcia gdańskiego Świętopełka. Część ziemi sławieńskiej, w części obszar dzisiejszej gminy był terenem spornym. Leżała w orbicie zainteresowań zarówno książąt zachodniopomorskich jak i biskupów kamieńskich.

Za panowania Świętopełka część obecnej gminy Darłowo, położona na zachód od Grabowej, słabo zaludniona w celu umocnienia zachodnich rubieży księstwa, została nadana zakonowi cystersów.

Po śmierci Świętopełka w 1266 roku pozostała część ziemi sławieńskiej na mocy porozumienia Barnima z księciem Rugii, Wisławem II dostała się pod panowanie książąt rugijskich. W 1277 roku została sprzedana przez Wisława margrabiemu brandenburskiemu. 283 książę Mściwoj ponownie przyłączył ją do Pomorza Gdańskiego, a po jego śmierci w 1294 roku, ziemie te wraz z Pomorzem Sławieńsko - Słupskim objął książę Wielkpolski Przemysław II. Po śmierci Przemysława II przeszło w posiadanie jego następcy księcia kujawskiego Władysława Łokietka. Książę po paru latach został wypędzony z kraju przez króla czeskiego Wacława II, który objął w posiadanie Wielkopolskę i koronował się na króla polskiego. Wraz z Wielkopolską, pod panowanie króla czeskiego przeszło również Pomorze. 1306 roku margrabiowie brandenburscy, zaatakowali Pomorze Gdańskie; udało im się opanować ziemię sławieńską, a rok później, po na mocy porozumienia Brandenburgii z rodem Święców - ziemia słupska. W zamian za uznanie władzy brandenburskiej Święcowie otrzymali w lenno ziemię darłowską, sławieńską, polanowską, a także dożywotnie sprawowanie urzędów kasztelańskich w Słupsku. Zatem faktyczną władzę na terenie ziemi sławieńskiej sprawowali w tym czasie Święcowie.

W 1316 roku Pomorze Sławieńsko - Słupskie zostało włączone do księstwa wołogojskiego - stało się własnością książąt zachodniopomorskich, a ród Święców uznał ich zwierzchnictwo.

W tym czasie na terenie ziemi sławieńskiej, wraz z chrystianizacją została zbudowana sieć parafialna. W końcu XIII i na początku XIV wieku istniało już 7 kościołów, w tym w Bukowie i parafialny Cisowie z filią w Darłowie. Parafia w Cisowie powstała przypuszczalnie około połowy XIII wieku, po włączeniu ziemi sławieńskiej do księstwa gdańskiego.

Bukowo zostało zasiedlone przez cystersów sprowadzonych z Meklemburgii, z Dargun. Pierwsze nadania książęce miały miejsce w latach 1248 - 1253 i obejmowały Bukowo, Boryszewo, Bobolin, Przystawy, Dąbrowę, Wiekowo (Wiecko), Jeżyce, miejscowość położoną wówczas w pobliżu Glęźnowa. Sami cystersi przybyli na te ziemie przypuszczalnie w latach 1260 - 1262. W następnych latach majątek bukowskich cystersów poszerzył się między innymi o Porzecze i Pomiłowo (1268), Gleźnowo (1271), pustkowie Wicko, Pięćmiechowo (ob. Dobiesław) i inne. Na początku wieku XIV majątek cysterski obejmował w ziemi sławieńskiej 342 km2 i około 25 osad. Cystersi rozwinęli w swoich dobrach produkcję zboża i sukna. Zakładali nowe wsie lokacyjne na prawie niemieckim np. Domasławice założone w latach 1308 - 1324, a stare osady przenoszono na prawo niemieckie.

Na Pomorzu Sławieńskim zdecydowanie dominowała gospodarka naturalna i przeważały osady jedno - lub kilkudworczne.

W tym czasie wschodnia część obszaru dzisiejszej gminy Darłowa stanowiła własność książęcą i obejmowała wsie i tereny wsi: Barzowice, Drozdowo, Kopań, Kopnica, Kowalewice, Palczewice, Stary Jarosław, Sulimice, Wicie. Cisowo, Krupy, Zielnowo i Żukowo Morskie były własnością miasta Darłowa. Wprowadzając nowe prawo lokacyjne zaczęto przebudowywać ustrój rolny ziemi Jednak ze względu na słabe tempo osadnictwa na prawie niemieckim i brak osadników główna akcja osiedleńcza odbywała się w ramach prawa zwanego słowiańskim lub pomorskim.

Około połowy wieku XIV , doszło do wzmocnienia władzy książąt wołogojskich na ziemi darłowskiej i likwidacji "państwa" Święców. Ostatnia wzmianka o Świecach pochodzi z 1357 roku.

Od 1372 roku tereny dzisiejszej gminy Darłowo wraz z całą wschodnią częścią dzielnicy wołogojskiej, zwanej od tego roku Księstwem Słupskim znalazły się pod panowaniem Bogusława V, a po jego śmierci Bogusława VIII. Po objęciu rządów przez Bogusława X cały obszar Pomorza Zachodniego został zjednoczony i poddany jednej władzy.

W 1523 roku doszło do ponownego podziału kraju na księstwo szczecińskie i wołogojskie Obszar dzisiejszej gminy Darłowo znalazł się pod wpływami książąt wołogojskich. Podział ten utrzymał się do 1625 roku, to jest do czasów objęcia rządów przez ostatniego księcia z linii Gryfitów - Księcia Bogusława XIV, który zjednoczył Pomorze.

Po śmierci Bogusława XIV, w myśl pomorsko - brandenburskich umów sukcesyjnych Pomorze miało przejść pod panowanie elektora Brandenburskiego. W tym czasie kraj ogarnięty był wojną trzydziestoletnią (1618-1648); Pomorze pozostawało we władaniu Szwedów. Po wojnie zakończonej pokojem westfalskim w 1648 roku, Pomorze zostało podzielone pomiędzy Szwecję i Brandenburgię. Część Pomorza wraz z terenem dzisiejszej gminy Darłowo przeszło pod panowanie Brandenburgii. Postanowienia pokojowe zostały wprowadzone w życie dopiero w 1653 roku. Dla całego Pomorza zaczął się okres zmian w strukturze władzy politycznej i administracyjnej.

Proces zmian zapoczątkowany został już na przełomie XV-XVI wieku. W tym czasie ostatni Gryfici wprowadzili nowe podziały terytorialne. Zniesiono wójtostwa, a w ich miejsce wprowadzono okręgi domenalne (Domeny - Amty). Domeny podlegały bezpośrednio władzy książęcej, a zwierzchność na nich reprezentował urzędnik zwany Amtmanem. Domeny zostały znacznie powiększone po zwycięstwie reformacji i po sekularyzacji majątków klasztornych i kościelnych.

Jedną z największych na Pomorzu Domen była Domena Darłowska. Istniała już od XIV wieku i była jedną z najstarszych na Pomorzu. W jej skład wchodziły pierwotnie dawne dobra Święców powiększone w końcu XV wieku o 3 wsie, uzyskane w drodze wymiany z Piotrem Glasenapp, a należące niegdyś do komturstwa joannitów w Sławnie. Zdecydowane powiększenie domeny nastąpiło po sekularyzacji majątku cystersów w Bukowie Morskich w 1535 roku, a także majątku klasztoru kartuzów darłowskich.

W 1540 roku, w wykazie dochodów było wymienionych 54 wsi domeny, w tym m.in. były wsie, leżące w obrębie dzisiejszej gminy Darłowo: Barzowice, Drozdowo, Kopań, Kopnica, Kowalewice, Palczewice, Stary Jarosław, Sulimice, Wicie jako dawne posiadłości książęce.

W XVI i w XVII w wykazach pojawiają się wsie : Bobolin, Boryszewo, Bukowo, Dąbki, Dobiesław, Domasławice, Gleźnowo, Jeżyce, Pęciszewko, Porzecze, Słowino, Wiekowice jako wsie pocysterskie. W tym czasie wartość Domeny podniosły również przyłączone wsie po zakonie kartuzów darłowskich, w tym, należąca do dzisiejszej gminy Darłowo wieś Kowalewiczki.

Domena darłowska w 1628 roku wg rejestru włok podatkowych obejmowała obszar 1865 włok ziemi, podlegających opodatkowaniu. Stanowiła poważny kompleks dóbr ciągnących się szerokim pasem wzdłuż Bałtyku od jeziora Bukowo do jeziora Wicko.

W II połowie XVI wieku nastąpiła intensywna rozbudowa istniejących gospodarstw domeny darłowskiej, co potwierdzają wykazy wysiewów i zbiorów, a także wizytacje. Domena darłowska była domeną typowo rolniczą, dzięki warunkom naturalnym: glebom brunatnym, na glinie ciężkiej, zaliczanych do pszennych, występujących zwłaszcza we wsiach położonych na wschód od rzeki Grabowej.

Wg wykazu dochodów domeny darłowskiej z 1536 roku wynika że istniały 4 folwarki: w Drozdowie, Palczewicach, Bukowie oraz jeden przy klasztorze kartuzów (prawdopodobnie chodziło o Kowalewiczki) Od 1566 roku istniał również folwark w Pęciszewku. W latach 1573 - 74 powstał folwark w Starym Jarosławiu, na przełomie XVI/XVII wieku w Boryszewie, a od 1611 roku rozbudowano w Kowalewiczkach. Folwark w Boryszewie powstał w całości na gruntach wyrugowanych chłopów.

Rozbudowa gospodarki folwarcznej dokonywała się od połowy XVI wieku również w oparciu o ziemie wyrugowanych chłopów: m.in. w Drozdowie - 13 (1543 r), Starym Jarosławiu - 5, Pęciszewku - 6, Dobiesławiu - 6, Gleźnowie - 2. Zdarzały się także przypadki wykupywania ziemi chłopskiej.

Własnością miasta Darłowa pozostawały wsie i tereny otaczające wsie: Krupy, Zielnowo, Cisowo i Żukowo Morskie. Na terenie dzisiejszej gminy nie występowała w tym czasie własność ziemska, szlachecka.

W okresie władzy brandenburskiej, w celu sprawniejszego zarządzania krajem wprowadzono pewne reformy administracyjne. M.in. utworzono dzielnicę darłowsko -sławieńską, w obrębie której znalazły się obszary dzisiejszej gminy Darłowo.

Od 1720 roku Pomorze znalazło się pod panowaniem króla pruskiego, Fryderyka Wilhelma I. W tym czasie przeprowadzono szereg reform mających na celu likwidację dawnych urzędów pomorskich i ujednolicenie systemu administracyjnego w całym kraju. Powołano departamenty, na czele których stały Kamery Wojny i Domen ( Kriegs - und Domanenkammer). W 1724 roku Pomorze podzielono na 24 powiaty, na czele których stał, wybierany spośród szlachty landrat, podlegający królowi pruskiemu. Powstały wówczas powiat sławieńsko - polanowski obejmował wójtostwo darłowskie i sławieńskie, a także latyfundium Glasenappów.

W ciągu XVIII wieku usiłowano podnieść ogólną kulturę rolną, zwiększyć produkcję zboża, pszenicy, jęczmienia i ziemniaków, a także zachęcić do polepszenia struktury zwierząt hodowlanych. Efekty te widoczne były we wsiach znajdujących się dolinach Wieprzy i Grabowej. Nadwyżki produkcji dostarczano na specjalistyczne targi w Sławnie. W tym też czasie przeprowadzono inwestycje melioracyjne w powiecie Sławieńskim, między innymi, obniżono poziom jezior Wicko, uzyskując nowe tereny pod zasiewy i nowe łąki.

Za rządów Fryderyka II rozbudowano system komunikacyjny, zorganizowanej w 1650 roku państwowej stałej łączności pocztowo - transportowej. Pomiędzy Darłowem a Sławnem istniał szlak komunikacyjny konnej poczty kurierskiej. Wiódł on przez teren wsi Słowino. Powiązania komunikacyjne, kurierskie istniały również z Sianowem, bowiem przez Sianów przebiegał główny pomorski trakt wiodący do Gdańska i dalej do Królewca. Ten trakt kurierski przebiegał między innymi przez wsie Gleźnowo, Bukowo, Dąbki, Bobolin i Żukowo.

Za rządów Fryderyka II wzmożona została akcja kolonizacyjna. Osadników sprowadzano z krajów niemieckich, Szwajcarii, Czech, także Polski. W tym czasie, we wsiach państwowych przeprowadzono akcję uwłaszczeniową, a w 1807 roku zniesiono poddaństwo osobiste chłopów, potwierdzone edyktem z 1811 roku.

Zasadnicze zmiany nastąpiły w 1815 roku, kiedy to przeprowadzono gruntowną zmianę podziału administracyjnego Prus. Było to następstwo klęski w wojnie napoleońskiej oraz koniecznością wprowadzenie nowego ustroju społeczno -politycznego - kapitalizmu. Państwo pruskie zostało podzielone na Prowincje, które składały się z Rejencji, a te z powiatów. Ziemia Darłowska weszła w skład rejencji koszalińskiej, powiatu sławieńskiego.

W ciągu XIX wieku rozwinęły się nowe formy gospodarki kapitalistycznej się. Kwitł handel towarami rolniczymi: np. mąką, którą wysyłano do zachodnich dzielnic Rzeszy. Skupowano także masło, bydło, wędliny np., gęsinę. Ważny dla gospodarki był handel drzewem.

Modernizowano dawne szlaki komunikacyjne. W latach 1836 - 37 ulepszono drogę z Darłowa do Karwic, przez Słowino. Parę lat później wybudowano Drogę z Darłowa do Sławna poprzez Krupy i Stary Jarosław.

W 1869 roku wybudowano linię kolejową łączącą Koszalin ze Sławnem, przebiegającą m. in. przez Wiekowo, a 15 listopada 1878 roku oddano do użytku linię kolejową Darłowo - Sławno - Korzybie, przebiegającą przez Sińczycę, Nowy i Stary Jarosław.

Rolnictwo powiatu sławieńskiego przy końcu XIX wieku było najbardziej rentowne w całej rejencji. Szczególnie wysoką dochodowość przynosiły ziemie położone między liniami kolejowymi Darłowo - Sławno, Sławno - Słupsk. W obrębie tym leżą Barzowice, Cisowo, Kopań, Sińczyca, Krupy, Stary Jarosław itd. czyli około 1/3 powierzchni obecnej gminy Darłowo.

Od 1836 roku istniało w Sławnie Towarzystwo Rolnicze, od 1837 roku założono filię Pomorskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Rozbudowano sieć wiejskich kas oszczędnościowo - pożyczkowych. Prowadzono w większym stopniu prace melioracyjne i regulacyjne. W latach 1848 -1867 zmeliorowano w powiecie ok. 1500 ha, w tym odcinki rzeki Wieprzy. Następne melioracje miały miejsce na przełomie XIX i XX wieku, po poważnych powodziach w 1888 roku, kiedy to wylały wszystkie rzeki na terenie ziemi sławieńskiej.

Prace melioracyjne na rzece Grabowej przeprowadzono w początkach lat 20-tych XX wieku a na Wieprzy w latach 1929 - 32.

W 1928 roku zlikwidowano obszary dworskie i folwarki; połączono je z gminami chłopskimi. Wzrosło wówczas znaczenie gospodarstw o areale od 5 do 20 ha oraz większych o pow. od 20 do 100 ha. W latach 1919 -1932 zbudowano w powiecie Sławieńskim około 653 zagrody osadnicze, w tym część w obrębie dzisiejszej gminy Darłowo. Większość z nich była zakładana na gruntach dawnych majątków i folwarków. Część z nich, zwłaszcza tych, wzniesionych do 1922 roku została zasiedlona przez uciekinierów z terenów Pomorza Gdańskiego i Wielkopolski po zmianach granic, jakie nastąpiły po I wojnie światowej.

W tym też czasie udzielano chłopom tanich kredytów, pomocy materiałowej przy inwestycjach oraz elektryfikowano wsie.

Po zakończeniu II wojny światowej dokonywano kilkakrotnie zmian w układzie administracyjnym Polski, w tym i Pomorza. W marcu 1945 roku na Pomorzu utworzono okręgi i obwody, 7 VII 1945 roku obwód sławieński został włączony do województwa gdańskiego, a od 29 maja 1946 roku do województwa szczecińskiego. W 1948 roku dokonano nowego podziału na gminy i gromady wiejskie. W tym czasie obszar dzisiejszej gminy Darłowo został podzielony na gminę Darłowo i Gminę Dobiesław.

6 lipca 1950 roku cały powiat sławieński wszedł w skład województwa koszalińskiego. W tym też czasie likwidacji uległy gminy wiejskie, a pojawiły się gromadzkie rady narodowe. W 1954 roku istniało w powiecie Sławieńskim 27 gromad, w tym m.in. w Darłowie, Dobiesławiu, Jeżyczkach. Kopnicy, Krupach.

29 września w miejsce gromadzkich rad narodowych powołano urzędy gminne. W tym czasie powstała obecna gmina Darłowo i do dzisiaj jej granice nie zostały zmienione.

28 maja 1975 roku Sejm PRL uchwalił ustawę o dwustopniowym podziale administracyjnym i utworzeniu nowych województw. Gmina Darłowo weszła w skład województwa koszalińskiego.

Po reformie administracyjnej przeprowadzonej w 1999 roku gmina Darłowo weszła w skład powiatu sławieńskiego, województwa zachodniopomorskiego.

W skład gminy (miasta) wchodzą następujące miejscowości (dzielnice):

 Pokaż lokalizację miejscowości na mapie Google